Khi nhìn thấy bài đăng “rút hộ 3 triệu, nhận liền 2,7 triệu” trên một nhóm Facebook, N.K, sinh viên năm cuối tại TP.HCM, lập tức nhắn tin vì đang cần tiền gấp. “Họ gửi mã QR, yêu cầu quét rồi nhập OTP để xác nhận. Mình tưởng là họ giúp ứng tiền từ hạn mức, ai ngờ tiền chẳng thấy đâu, mà tài khoản lại gánh khoản vay trả sau đứng tên mình”, K. kể lại.

Đây chỉ là một trong hàng trăm trường hợp bị lừa đảo bởi hình thức “rút tiền trả sau” – một phương thức tinh vi đang lan rộng trong giới trẻ. Theo ghi nhận của cơ quan báo chí, các chiêu trò này thường diễn ra công khai trên mạng xã hội, đặc biệt là các hội nhóm kín với hàng chục nghìn thành viên. Lợi dụng sự cả tin, thiếu hiểu biết và nhu cầu tiền mặt gấp, đối tượng xấu dễ dàng chiếm đoạt thông tin giao dịch để thực hiện hành vi lừa đảo.

Kẻ gian “kịch bản hóa” hành vi

Với thủ đoạn ngày càng tinh vi, các đối tượng lừa đảo xây dựng kịch bản bài bản: giả làm người quen, “dịch vụ tài chính uy tín”, gửi mã QR dẫn đến các nền tảng thanh toán như MoMo, ZaloPay, SPayLater hay VNPAY. Sau khi người dùng quét mã và nhập OTP, hệ thống ghi nhận giao dịch thành công, nhưng nạn nhân không nhận được tiền mà chỉ thấy khoản vay trả góp mới được thiết lập trên chính tài khoản của mình.

Điểm đáng nói là các nền tảng này đều có quy định rõ ràng: dịch vụ “mua trước – trả sau” (Buy Now Pay Later – BNPL) chỉ dùng để thanh toán hóa đơn thiết yếu, tuyệt đối không cho phép chuyển đổi thành tiền mặt. Giao dịch chỉ được xác thực trên thiết bị của người dùng với lớp bảo mật OTP hoặc sinh trắc học. Do đó, việc chia sẻ mã OTP cho bên thứ ba đồng nghĩa với việc chính người dùng tự mở cửa tài khoản cho kẻ xấu ra vào.

Hầu hết các khoản giao dịch qua dịch vụ trả sau đều có kỳ hạn trả góp rõ ràng. Một khi giao dịch hoàn tất, người đứng tên buộc phải trả nợ đúng hạn nếu không muốn bị ghi nhận nợ xấu. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến điểm tín dụng, khiến người dùng gặp khó khăn khi muốn mở thẻ tín dụng, vay tín chấp, thậm chí là đăng ký mua trả góp các thiết bị công nghệ.

Trường hợp thanh toán trễ hạn kéo dài còn có thể bị chuyển qua đơn vị truy thu, làm mất uy tín tài chính và ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân, công việc. Với nhiều người trẻ mới ra trường hoặc đang khởi nghiệp, việc bị ghi nhận nợ xấu có thể là rào cản lớn trên hành trình tài chính tương lai.

Nhiều người dùng vẫn tận dụng công cụ hiệu quả

Dù rủi ro hiện hữu, phần lớn người dùng trẻ hiện nay vẫn đang tận dụng dịch vụ trả sau một cách thông minh. Theo số liệu từ MoMo, hơn 80% giao dịch BNPL được sử dụng cho các mục đích thiết yếu như học phí, viện phí, hóa đơn điện, nước… Những người trẻ này có xu hướng tận dụng ưu đãi lãi suất 0%, kết hợp trả nợ đúng hạn để xây dựng điểm tín dụng tốt.

Ngoài ra, các nền tảng cũng đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền, hướng dẫn người dùng bảo mật thông tin, hiểu rõ về điểm tín dụng và cảnh báo các chiêu thức lừa đảo phổ biến. Nhiều chiến dịch truyền thông được triển khai song song với hoạt động phổ biến kiến thức tài chính cá nhân nhằm giúp người trẻ tiếp cận dịch vụ tài chính một cách an toàn và hiệu quả.

Chiêu trò “rút tiền hộ từ tài khoản trả sau” không mới, nhưng vẫn tiếp tục nở rộ nhờ vào sự cả tin và thiếu kiến thức của người dùng trẻ. Vấn đề đặt ra không chỉ là sự mất cảnh giác, mà còn là khoảng trống lớn trong giáo dục tài chính cá nhân. Trong một xã hội đang số hóa mạnh mẽ, nơi mỗi thiết bị di động trở thành cánh cổng giao dịch tài chính, việc bảo vệ thông tin cá nhân cần trở thành thói quen, không phải lời nhắc mỗi khi có sự cố.

Từ một cú quét mã QR, người dùng có thể tự tay mở ra cánh cửa đến khoản vay oan, chỉ vì tin sai người, làm sai thao tác.