Thay vì những bộ lễ phục tốt nghiệp chỉn chu và biểu cảm rạng rỡ, sinh viên Trung Quốc ngày nay chọn cách hóa thân thành các nhân vật trong phim truyền hình, meme lan truyền hoặc những hình tượng mang sắc thái trào phúng. Nhiều nhóm sinh viên tái hiện cảnh trong các bộ phim cổ trang nổi tiếng như Hậu cung Chân Hoàn truyện, hay chọn các hình tượng gây tranh cãi như cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trong khoảnh khắc giơ nắm đấm sau một vụ ám sát hụt năm 2024.
Một số khác lại sử dụng hình ảnh cực đoan hơn chẳng hạn như tạo dáng vứt bằng tốt nghiệp vào thùng rác, chụp ảnh trong tư thế uể oải hoặc bế tắc. Những khung hình tưởng chừng hài hước ấy lại gợi mở một hiện thực đáng suy ngẫm: sinh viên đang đối diện với nỗi lo về việc làm và giá trị thực của bằng cấp sau nhiều năm đèn sách.
Biểu hiện của một thế hệ mỏi mệt trước tương lai bất định
Theo số liệu công bố của chính phủ Trung Quốc, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm thanh niên từ 16 đến 24 tuổi tại thành thị đã đạt mức 15,8% trong tháng 4/2025 – dù đã giảm nhẹ so với hai tháng trước, nhưng vẫn cao hơn 1,1% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là con số không nhỏ đối với một nhóm dân số đang trong độ tuổi khởi nghiệp, lập nghiệp và gánh vác kỳ vọng từ gia đình cũng như xã hội.
Bên cạnh đó, khảo sát của Công ty nghiên cứu giáo dục đại học MyCos cũng cho thấy, mức lương trung bình của sinh viên mới tốt nghiệp đại học hiện chỉ ở mức 6.050 nhân dân tệ (tương đương 21,9 triệu đồng), trong khi sinh viên tốt nghiệp cao đẳng nhận khoảng 4.683 nhân dân tệ (16,9 triệu đồng). Với mức thu nhập như vậy, việc trang trải cuộc sống tại các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Thâm Quyến trở thành bài toán nan giải, khi giá thuê mỗi mét vuông nhà trọ dao động từ 85 đến 90 nhân dân tệ (khoảng 300–325 nghìn đồng).
Chính trong bối cảnh đó, những bức ảnh kỷ yếu mang tính tự giễu không còn là trò đùa vô thưởng vô phạt, mà trở thành lời phản ánh về một xã hội mà trong đó, học vấn không còn là tấm vé đảm bảo cho tương lai.
Sự giải tỏa mang màu sắc hài hước
Trào lưu “ảnh kỷ yếu không nghiêm túc” không chỉ lan tỏa trên mạng xã hội mà còn được giới trẻ hưởng ứng như một hình thức thể hiện cá tính và thái độ sống. Theo nhiều sinh viên, thay vì chụp ảnh theo kiểu truyền thống vốn được xem là rập khuôn và xa rời thực tế, họ muốn bộ ảnh tốt nghiệp mang đậm dấu ấn cá nhân, phản ánh đúng cảm xúc và những trăn trở mà mình đang đối diện.
Một số người gọi đây là biểu hiện của “sự điên rồ trong bình tĩnh” cách mà người trẻ chọn để sống thật với chính mình. Trong khi đó, nhà xã hội học Fu Cheng đánh giá hiện tượng này là phản ứng tâm lý bình thường khi người trẻ phải đối diện với áp lực ngày càng lớn từ xã hội và thị trường lao động.
Bằng việc sử dụng hài hước như một cơ chế đối phó, sinh viên Trung Quốc đang tự tạo cho mình không gian để nói lên sự thật dù là qua tiếng cười. Thay vì than thở, họ chọn cách giễu nhại chính mình. Thay vì bi lụy, họ chọn sự tự trào. Và thay vì im lặng, họ lên tiếng bằng ngôn ngữ hình ảnh mang tính biểu tượng cao.
Trào lưu chụp ảnh tốt nghiệp hài hước, châm biếm có thể là biểu hiện của sự mệt mỏi, nhưng cũng là bằng chứng của sự sáng tạo, linh hoạt và tinh thần phản biện những phẩm chất đáng ghi nhận của một thế hệ trẻ đang tìm cách thích nghi với thực tế phức tạp.
