Theo ghi nhận từ các vùng trồng trà truyền thống, đặc biệt là Kyoto, mùa hè năm 2023 chứng kiến mức nhiệt cao kỷ lục, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển của cây trà. Đây là nơi cung cấp khoảng 25% sản lượng tencha toàn Nhật Bản loại lá trà được sấy khô và nghiền mịn để tạo nên matcha.

Tại Uji, khu vực nổi tiếng với nghề trồng trà lâu đời, nông dân Masahiro Yoshida cho biết sản lượng tencha trong năm chỉ đạt khoảng 1,5 tấn, giảm 25% so với mức trung bình mọi năm. Tình trạng nắng nóng kéo dài khiến lá trà mất nước, ảnh hưởng đến cả chất lượng lẫn khối lượng thu hoạch.

Nhu cầu tăng trưởng mạnh, nhất là ở giới trẻ

Trong bối cảnh đó, thị trường quốc tế vẫn không ngừng đón nhận matcha với tâm thế háo hức. Thức uống xanh mát này không chỉ xuất hiện trong các cửa hàng cà phê lớn, mà còn là nguyên liệu chủ đạo trong loạt món tráng miệng, đồ uống sáng tạo và thậm chí cả sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Tại Singapore, công ty Tealife ghi nhận lượng đơn hàng tăng gấp 10 lần so với năm ngoái. Người sáng lập Yuki Ishii cho biết họ thường xuyên rơi vào tình trạng “cháy hàng” vì nguồn cung hạn chế từ Nhật Bản. Đây là minh chứng rõ nét cho sức hút đặc biệt của matcha, đặc biệt trong nhóm người tiêu dùng trẻ như Millennials và Gen Z – những đối tượng quan tâm đến dinh dưỡng và lựa chọn thực phẩm sạch.

Giá cao chưa từng có, nguồn cung chưa thể cải thiện sớm

Dữ liệu từ Hiệp hội Trà Nhật Bản Toàn cầu cho thấy giá tencha tại một phiên đấu giá ở Kyoto trong tháng 5 vừa qua đã đạt mức 8.235 yen/kg, tương đương khoảng 57 USD – tăng 170% so với cùng kỳ năm ngoái. Mức giá này vượt xa kỷ lục cũ được thiết lập vào năm 2016.

Mặc dù tổng sản lượng tencha trong năm 2024 đạt hơn 5.300 tấn – cao gần gấp ba lần so với một thập kỷ trước do nhiều nông dân chuyển đổi cây trồng – song hiệp hội vẫn cảnh báo sản lượng matcha thực tế có khả năng giảm trong năm nay do điều kiện thời tiết bất lợi.

Marc Falzon, đại diện công ty Ooika Co. tại Mỹ, chuyên thu mua trà từ vùng Uji, nhận định tình trạng thiếu hụt sẽ còn kéo dài. Theo ông, những vùng đất trà mới trồng cần ít nhất 5 năm để bắt đầu cho thu hoạch ổn định. Trong ngắn hạn, điều này khiến bài toán cung – cầu của ngành matcha càng trở nên nan giải.

Theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản, xuất khẩu trà xanh trong đó có matcha đạt giá trị 36,4 tỷ yen (tương đương khoảng 252 triệu USD) trong năm 2024, tăng 25% so với năm trước. Về khối lượng, mức tăng đạt 16%.

Sự gia tăng về giá trị xuất khẩu phần lớn đến từ nhu cầu cao với các dòng trà bột cao cấp. Trong khi đó, nhiều quốc gia tiêu thụ như Mỹ, Hàn Quốc, Singapore hay Đức đang cạnh tranh để đảm bảo nguồn cung ổn định từ Nhật Bản.

Từ một loại trà truyền thống của vùng đất cố đô, matcha đã vượt khỏi phạm vi văn hóa để trở thành biểu tượng toàn cầu của lối sống cân bằng và hiện đại. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng tác động đến chuỗi cung ứng nông nghiệp, sự khan hiếm của matcha không chỉ là câu chuyện giá cả, mà còn là hồi chuông cho bài toán phát triển bền vững trong ngành hàng tưởng chừng “xanh” nhất thế giới.