Số liệu từ SocialBlade hé lộ thực tế bất ngờ: kênh YouTube nhiều lượt xem nhất Việt Nam hiện không phải Độ Mixi, Sơn Tùng hay FAP TV mà là một cái tên lạ hoắc: Torung, với 58 triệu lượt đăng ký và video thu về hơn 800 triệu lượt xem.
Điểm chung của Torung cùng các tài khoản như Ben Eagle, H&T, Trần Thị Nam Phương… là: không lời thoại, không ngôn ngữ cụ thể, chỉ hành động và hiệu ứng. Họ không cần khán giả Việt biết đến, vì đã có thị trường toàn cầu gánh chỉ tiêu lượt xem.
Trong video, người diễn thường hóa trang “quái đản”, tạo hình dị biệt, dùng biểu cảm quá đà và âm thanh dồn dập – những yếu tố đánh trúng thuật toán gợi ý của YouTube. Mô hình này phất lên mạnh mẽ từ khi YouTube đẩy mạnh video ngắn (Shorts), cho phép nội dung “ngắn nhưng sốc” có cơ hội tiếp cận hàng tỷ người dùng.
Chục triệu view nhờ… ngồi trong thùng giấy
Không cần cốt truyện, cũng không cần thoại, một video “gây bão” trên Torung chỉ cần cảnh một người tí hon khuyết tật ngồi trong thùng giấy, trả đồ cho nhân vật phía trên. Nhân vật còn lại xuất hiện với tạo hình khó hiểu: đeo cánh thiên thần, nhuộm da đen, ở trần, kèm biểu cảm đau đớn lặp đi lặp lại.
Hay như một video khác, mở màn bằng cảnh một người đàn ông bị cá cắn vào vùng nhạy cảm gây sốc, vô lý nhưng đủ để khán giả ở lại xem trọn video vài chục giây.
Ben Eagle và H&T “hiền” hơn, nhưng vẫn đi theo công thức chung: màu sắc sặc sỡ, âm thanh “tung tóe”, biểu cảm gây cười và chủ đề đơn giản. Những clip kiểu “trò đùa hài hước” hoặc “tình huống bất ngờ” được dàn dựng để cười theo phản xạ – không khác gì snack content.
Việc làm video không lời giúp các kênh này né kiểm duyệt ngôn ngữ, “quốc tế hóa” nội dung dễ dàng hơn. Tuy nhiên, cách thể hiện gây tranh cãi vì thường tận dụng các yếu tố sốc, lố lăng, hoặc hình ảnh không phù hợp với trẻ nhỏ – nhóm đối tượng vốn rất nhạy cảm với nội dung kiểu này.
Thực tế, đây không phải lần đầu sáng tạo nội dung “kiểu gì cũng phải có view” xuất hiện tại Việt Nam. Từ 2017, mạng xã hội từng chấn động với loạt video Elsa – Spiderman pha yếu tố gợi cảm, phản cảm. Đến 2019, một loạt video chủ đề “Single Mom” với tạo hình nhạy cảm cũng bị lên án dữ dội.
Từng có lúc, Yeah1 Network mạng lưới đa kênh lớn nhất Việt Nam bị cắt hợp đồng bởi YouTube do liên quan đến các video vi phạm chuẩn mực cộng đồng.
View cao, nhưng… để làm gì?
Đặt trong hệ quy chiếu của mô hình MMO (Make Money Online), cách làm video “ăn view quốc tế” được xem là một ngách khai thác lợi nhuận đầy tiềm năng. Với tỉ lệ chia sẻ quảng cáo cao hơn ở nước ngoài, việc làm video không lời, không bản quyền trở thành “đường tắt” hấp dẫn cho nhiều nhà sáng tạo nội dung.
Tuy nhiên, cái giá đánh đổi chính là chất lượng và ý nghĩa thực sự của nội dung. Khi mục tiêu chỉ còn là giữ người xem lại đủ vài giây, thì cảm xúc, thông điệp hay giá trị giáo dục không còn là ưu tiên.
Người xem bị “nắm thóp” bằng những cú sốc thị giác và âm thanh, còn nền tảng YouTube lại tiếp tay khi liên tục gợi ý video dựa trên tỉ lệ tương tác thay vì nội dung tích cực. Câu hỏi đặt ra là: ai sẽ định nghĩa lại ranh giới giữa giải trí và phản cảm? Và liệu chúng ta đang tiêu thụ nội dung hay để nội dung tiêu thụ chính mình?
