Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ AI, đặc biệt là các nền tảng tạo ảnh như Midjourney, DALL·E, hay công cụ tạo nội dung tổng hợp như Gemini và ChatGPT, đang mang đến khả năng sáng tạo không giới hạn cho người dùng internet. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, các ứng dụng này cũng đặt ra nhiều thách thức về đạo đức và pháp lý khi bị khai thác theo hướng lệch chuẩn.
Một trong những hiện tượng đang gây tranh cãi trên mạng xã hội thời gian gần đây là việc sử dụng AI để tạo ra những hình ảnh giả mạo người dân bị Cảnh sát giao thông lập biên bản. Thường thấy trong các bức ảnh này là một cá nhân ăn mặc sành điệu, đứng cạnh phương tiện đắt tiền, trong khi một chiến sĩ CSGT nghiêm trang ghi chép giấy tờ bên cạnh. Đáng chú ý, hình ảnh được dàn dựng với độ chân thực cao và bối cảnh quen thuộc tại các đô thị lớn, khiến người xem dễ lầm tưởng đây là sự việc có thật.
Theo lý giải của nhiều người tạo ảnh, mục tiêu đơn giản chỉ là “thử công nghệ”, “sống ảo cho vui” hay để “gây chú ý”. Tuy nhiên, dưới góc nhìn pháp lý, việc sử dụng hình ảnh của lực lượng công an vào các tình huống bịa đặt có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là khi hình ảnh đó lan truyền rộng rãi và gây ảnh hưởng tiêu cực tới nhận thức của cộng đồng.
Bởi lẽ, những hình ảnh như vậy không chỉ làm sai lệch thông tin mà còn có thể bị coi là hành vi xuyên tạc, bôi nhọ lực lượng chức năng – một hành vi bị nghiêm cấm theo pháp luật Việt Nam. Cụ thể, Nghị định 15/2020/NĐ-CP quy định rõ: người cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, sai sự thật, xúc phạm danh dự tổ chức, cá nhân – bao gồm cả các lực lượng thực thi pháp luật có thể bị xử phạt hành chính lên đến 30 triệu đồng. Trong trường hợp hành vi này gây hậu quả lớn, người vi phạm thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Thực tế cho thấy, không ít người tham gia trào lưu trên mạng xã hội mà thiếu đi nhận thức đầy đủ về các giới hạn pháp lý. Trong môi trường số, ranh giới giữa sự sáng tạo và hành vi vi phạm có thể rất mong manh nếu không có sự tỉnh táo và hiểu biết. Đặc biệt, khi công nghệ ngày càng tinh vi, việc phân biệt thật – giả càng trở nên khó khăn hơn, từ đó làm gia tăng nguy cơ hiểu nhầm trong cộng đồng mạng.
Ở một khía cạnh khác, hiện tượng ảnh ghép “bị phạt” cũng phản ánh xu hướng sống ảo ngày càng phổ biến của giới trẻ. Việc thể hiện bản thân qua hình ảnh không có gì đáng phê phán, tuy nhiên, khi yếu tố “giả tưởng” được đẩy lên quá mức, vượt khỏi khuôn khổ của sự hài hước hoặc sáng tạo, nó dễ dàng trở thành hành vi phản cảm, thậm chí vi phạm pháp luật.
Sáng tạo nội dung là quyền của mỗi cá nhân trong thời đại số. Song, mỗi hành động trên không gian mạng đều mang theo trách nhiệm xã hội nhất định, đặc biệt khi nội dung đó liên quan đến hình ảnh và uy tín của các cơ quan công quyền.
