Những ngày gần đây, một câu chuyện được chia sẻ rầm rộ trên mạng xã hội: một người phụ nữ lên cơn đau tim khi đang di chuyển bằng ô tô, và nhờ ho liên tục theo hướng dẫn của chồng, các triệu chứng đột ngột thuyên giảm. Cộng đồng mạng nhanh chóng thêu dệt điều này như một “phép màu” đơn giản: “Đứng lên và ho thật mạnh sẽ bắn bay được cục máu đông gây tắc mạch”.
Sự việc tưởng như nhỏ lại gây ra hiệu ứng dây chuyền nguy hiểm khi hàng ngàn người bắt đầu tin rằng chỉ với một cú ho, họ có thể thoát khỏi lưỡi hái tử thần trong cơn đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Thế nhưng trong y học, mọi liệu pháp cần được kiểm chứng bằng khoa học, chứ không thể đặt cược vào phép màu truyền miệng.
Theo Phó giáo sư Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nghiệm pháp gây ho không phải là điều mới mẻ trong ngành y. Thực tế, ông đã sử dụng biện pháp này từ khi bắt đầu làm can thiệp tim mạch – chủ yếu trong tình huống bệnh nhân đang nằm trên bàn chụp mạch vành, gặp tình trạng tụt huyết áp và nhịp tim chậm gây thiếu máu lên não.
Lúc đó, việc hướng dẫn người bệnh ho mạnh có thể giúp tăng áp lực lồng ngực, tạm thời đẩy máu về tim, duy trì ý thức trong vài giây. Đã có thử nghiệm trên người khỏe mạnh cho thấy, việc ho đúng cách có thể tăng lưu lượng máu về tim lên đến 700ml – một con số không hề nhỏ.
Tuy nhiên, ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng kỹ thuật này chỉ nên được áp dụng trong môi trường y tế, có sự theo dõi chặt chẽ bởi máy móc và nhân viên chuyên môn. Việc sử dụng “CPR bằng ho” (Cardiopulmonary Resuscitation by Cough) trong đời thường, đặc biệt là trong tình huống người bệnh mất ý thức hoặc ngừng thở, là hoàn toàn không phù hợp.
Y học không dành chỗ cho kỳ vọng thiếu kiểm chứng
Y học là khoa học thực chứng. Điều này đồng nghĩa với việc mọi biện pháp điều trị hay hỗ trợ sinh tồn đều phải trải qua quy trình nghiên cứu nghiêm ngặt, thử nghiệm lâm sàng, đánh giá hiệu quả trước khi được đưa vào sử dụng rộng rãi. Và trong trường hợp này, nghiệm pháp gây ho chưa bao giờ vượt qua được hàng rào kiểm chứng đó.
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) từng lên tiếng về vấn đề này. Họ khẳng định “CPR bằng ho” không nên được đưa vào các khóa học sơ cứu cho người không chuyên, vì không đem lại hiệu quả ngoài môi trường bệnh viện. Thậm chí, nếu cứ khăng khăng ép bệnh nhân ho trong khi họ đang ngừng tuần hoàn, điều đó chỉ làm lãng phí thời gian vàng quý giá để cấp cứu tim phổi đúng cách.
Một cú ho không đủ, nhưng sự tỉnh táo thì có thể cứu mạng
Câu chuyện “ho để sống” dù phần nào xuất phát từ một kỹ thuật y học có thật, song đã bị hiểu sai và thần thánh hóa quá mức. Trong thực tế, khi có người bất tỉnh hoặc có dấu hiệu ngừng tuần hoàn, cách hiệu quả nhất vẫn là nhận biết sớm gọi cấp cứu và khởi động quy trình hồi sức tim phổi (CPR) đúng cách.
Phó giáo sư Nguyễn Lân Hiếu cũng cho rằng: không phải ai cũng có thể ho khi đang trong cơn nguy cấp. Nếu chậm trễ cấp cứu vì chờ người bệnh ho, hậu quả có thể không thể đảo ngược. Do đó, điều cần thiết là đừng biến lời truyền miệng thành “phao cứu sinh” duy nhất trong tình huống sinh tử.
