Trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh các chính sách ứng phó biến đổi khí hậu, ngành dệt may Việt Nam đã đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm 15% lượng điện tiêu thụ và 20% lượng nước sử dụng. Tuy nhiên, với hơn 7.000 doanh nghiệp đang hoạt động, phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc hiện thực hóa mục tiêu này không đơn giản.
Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), ngành dệt may hiện sử dụng hơn 3,4 triệu lao động và phát thải khoảng 5 triệu tấn CO₂ mỗi năm. Hoạt động xử lý ướt trong sản xuất – bao gồm giặt, nhuộm và hoàn thiện vải là nguyên nhân chính gây tiêu tốn tài nguyên và phát sinh khí thải. Mức độ ô nhiễm đặt ngành dệt may vào nhóm ngành có tác động môi trường lớn thứ hai, chỉ sau ngành thép.
Doanh nghiệp phải đáp ứng các tiêu chí quốc tế
Hiện tại, các doanh nghiệp trong ngành đang từng bước áp dụng ba bộ tiêu chí được quốc tế công nhận trong lĩnh vực kiểm soát phát thải và phát triển bền vững.
Bao gồm:
Higg FEM (Facility Environmental Module): Bộ tiêu chí đo lường hiệu suất môi trường tại nhà máy, phát triển bởi Liên minh May mặc Bền vững (Cascale). Phiên bản mới nhất có 176 câu hỏi, trong đó tập trung vào rác thải, nước thải và hóa chất.
MCAP (Manufacturers Climate Action Program): Được Nike và Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) triển khai từ năm 2024, chương trình này hướng đến hỗ trợ nhà cung ứng thiết lập lộ trình giảm phát thải trung và dài hạn.
SBTi (Science Based Targets initiative): Sáng kiến quốc tế yêu cầu doanh nghiệp cam kết giảm phát thải theo mục tiêu khoa học, bao gồm cả Phạm vi 3 – tức chuỗi phát thải gián tiếp từ nguyên liệu đến tiêu dùng sản phẩm.
Các chuyên gia cho rằng, việc đáp ứng đồng thời ba bộ tiêu chí nói trên là cần thiết nhưng không dễ thực hiện, đặc biệt đối với các doanh nghiệp quy mô nhỏ, thiếu nguồn lực tài chính và nhân sự chuyên môn.
Thực tế, nhiều thương hiệu thời trang lớn trên thế giới đã chuyển sang yêu cầu nhà cung ứng công bố chiến lược giảm phát thải rõ ràng. Những thương hiệu như Nike, Adidas, Shein… đã thiết lập các mục tiêu khắt khe về môi trường và chỉ ưu tiên hợp tác với các nhà máy có cam kết đạt chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị) hoặc SBTi.
Một báo cáo năm 2020 của Nike cho thấy, nhà cung ứng tại Việt Nam sản xuất tới 50% sản lượng giày dép của hãng. Tính đến năm 2025, số lượng công nhân làm việc cho chuỗi cung ứng của Nike tại Việt Nam khoảng 450.000 người. Với quy mô như vậy, việc đáp ứng yêu cầu về phát thải trở thành điều kiện tiên quyết để tiếp tục duy trì các hợp đồng gia công dài hạn.
Cơ hội từ đầu tư năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn
Trước câu hỏi từ phía doanh nghiệp về giải pháp tăng hiệu quả sử dụng năng lượng tái tạo, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp nên chủ động đầu tư điện mặt trời mái nhà hoặc di dời về các khu công nghiệp có hạ tầng năng lượng tái tạo ổn định. Việc sử dụng điện tái tạo không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là yếu tố giúp doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Bên cạnh đó, quá trình tái chế chất thải dệt may cũng được đánh giá là lĩnh vực tiềm năng. Hiện Việt Nam có hơn 200 cơ sở thu gom và tái chế, tuy nhiên hệ thống còn phân mảnh và chưa minh bạch. Nếu được đầu tư đúng hướng, đây có thể trở thành nguồn nguyên liệu thứ cấp quan trọng và góp phần giảm phát thải Phạm vi 3.
Ngoài các chương trình vay thương mại, doanh nghiệp Việt Nam có thể tìm đến các nguồn vốn xanh từ các tổ chức phát triển quốc tế như GIZ (Đức), JICA (Nhật Bản), KOICA (Hàn Quốc), Oxfam (Anh) hoặc thông qua các đại sứ quán. Một số chương trình tài trợ được triển khai dưới hình thức thúc đẩy bình đẳng giới, giảm nghèo hay hỗ trợ cộng đồng, nhưng đều gắn liền với phát triển bền vững.
Các doanh nghiệp có doanh thu dưới 10 triệu USD cũng có thể được thương hiệu tài trợ lên đến 85% chi phí thực hiện tiêu chuẩn môi trường, nếu có lộ trình rõ ràng.
