Ớt trung đoàn cái tên còn xa lạ với nhiều người vài năm trước hiện đã trở thành một trong những loại ớt có giá bán cao nhất thị trường. Từ một giống cây dại, khó trồng, ớt trung đoàn đang từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ ẩm thực Việt nhờ hương thơm nồng đặc trưng và độ cay mạnh mẽ. Dù đắt gấp nhiều lần các loại ớt thông thường, loại nông sản đặc biệt này vẫn liên tục “cháy hàng” mỗi mùa thu hoạch.
Một quả ớt, cả trung đoàn cay mắt
Tên gọi “ớt trung đoàn” bắt nguồn từ giai thoại dân gian miền núi: chỉ một quả cũng đủ làm cả trung đoàn “rơi nước mắt”. Đây không chỉ là cách ví von hài hước mà còn phần nào phản ánh độ cay vượt trội của loại ớt này.
Với hình dáng nhỏ nhắn, vỏ mỏng, màu đỏ tươi nổi bật và mùi thơm nồng đặc trưng, ớt trung đoàn không dễ bị nhầm lẫn với bất kỳ giống ớt nào khác. Theo nhiều đầu bếp chuyên nghiệp, loại ớt này đặc biệt thích hợp để làm nước chấm, ngâm dấm, muối ớt hoặc xào với các món đậm vị Tây Bắc, nhờ khả năng tạo hương và giữ độ cay bền bỉ sau chế biến.
Dù là giống bản địa có mặt lâu đời tại Lai Châu, ớt trung đoàn không dễ nhân rộng. Khác với các giống ớt phổ thông vốn có thể trồng đại trà ở nhiều vùng khí hậu, ớt trung đoàn yêu cầu điều kiện tự nhiên đặc thù: khí hậu mát quanh năm, độ ẩm cao và đất giàu dinh dưỡng. Đó cũng là lý do loại ớt này chủ yếu phát triển tốt ở những khe núi cao, sườn rừng hoang sơ của vùng Tây Bắc.
Mỗi năm, người dân thường gieo hạt vào tháng 5, bắt đầu thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 11. Giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 8 được xem là cao điểm, khi ớt chín rộ, cho hương vị ngon nhất và sản lượng cao nhất. Tuy nhiên, cũng chính vì phụ thuộc nhiều vào khí hậu nên sản lượng không ổn định, có năm mất mùa khiến giá tăng đột biến.
Từ cây ven rừng đến mặt hàng nông sản cao cấp
Trước đây, ớt trung đoàn được trồng rải rác ven nương rẫy hoặc mọc hoang gần bìa rừng. Người dân chủ yếu hái về dùng trong gia đình, ít ai nghĩ tới việc thương mại hóa. Tuy nhiên, từ khi loại ớt này được thương lái biết đến và đặt mua với giá cao, người dân địa phương bắt đầu quy hoạch diện tích trồng, đồng thời gìn giữ và chọn lọc giống để ổn định năng suất.
Trên thị trường hiện nay, ớt trung đoàn có giá dao động từ 250.000–300.000 đồng/kg tùy thời điểm. Ngoài bán quả tươi, một số địa phương đã bắt đầu sản xuất cây giống để bán online, phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng muốn tự tay trồng thử loại ớt “gây nghiện” này tại nhà.
Ớt trung đoàn không chỉ là một sản vật địa phương mà còn phản ánh sự quan tâm ngày càng lớn của người tiêu dùng đối với các giống cây bản địa và sản phẩm nông nghiệp vùng cao. Trong xu hướng chuộng thực phẩm nguyên bản, ít lai tạo và có nguồn gốc rõ ràng, những sản phẩm như ớt trung đoàn mang đến lựa chọn vừa an toàn, vừa mang đậm giá trị bản sắc.
Trong dòng chảy đa dạng của ẩm thực hiện đại, vị cay nồng và hương thơm mộc mạc của ớt trung đoàn là lời nhắc nhở về sự bền bỉ của các giống cây truyền thống nơi mà tự nhiên, con người và thổ nhưỡng cùng tạo nên giá trị khác biệt.
