Công văn số 6941/BCT-XNK ngày 06/10/2023 của Bộ Công Thương về việc đề nghị góp ý Dự thảo Thông tư quy định về việc tạm ngừng kinh doanh tạm nhập, tái xuất mặt hàng quặng và tinh quặng Monazite, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết theo quy định Bộ trưởng Bộ Công Thương có thẩm quyền quyết định tạm ngưng hoạt động tạm nhập, tái xuất. Tuy nhiên, “việc tạm ngừng hoạt động này cũng phải có căn cứ thực tế”.
Cụ thể, khi thuộc một trong các trường hợp sau: ngăn ngừa tình trạng gây ô nhiễm môi trường, dịch bệnh, ảnh hưởng đến sức khoẻ, tính mạng con người, chuyển tải bất hợp pháp, nguy cơ gian lận thương mại.
Dự thảo và các tài liệu đi kèm chưa thể hiện lý do (căn cứ thực tế) để ra quyết định này. Do đó, để đảm bảo tính hợp pháp và hợp lý của quy định này, đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung căn cứ thực tế về việc cần tạm ngưng hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất mặt hàng này. Theo VCCI, nếu lý do là vì nguy cơ tinh quặng Monazite có thể chứa chất phóng xạ, có thể gây nguy hiểm đến con người, môi trường, việc tạm ngưng hoạt động kinh doanh này cũng cần được cân nhắc lại. Lý do là vì pháp luật về năng lượng nguyên tử đã có quy định để xử lý nguy cơ này.
Cụ thể, Điều 65.1 Luật Năng lượng nguyên tử và Điều 12, 13 Nghị định 142/2020/NĐ-CP quy định về vật liệu phóng xạ chỉ được nhập khẩu khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy phép (với các điều kiện về an ninh, an toàn) và phải được đóng gói phù hợp với yêu cầu cụ thể. Nếu doanh nghiệp vi phạm quy định này, thì sẽ buộc phải khắc phục trước khi thông quan hoặc tái xuất hoặc tịch thu (Điều 65.3 Luật Năng lượng nguyên tử).
Điều 67 Luật Năng lượng nguyên tử cũng đã có quy định về thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong việc kiểm soát hàng hóa nhập khẩu nghi ngờ chứa chất phóng xạ hoặc nhiễm phóng xạ để hạn chế tác hại đến con người, môi trường.
Trước đó hồi tháng 3/2022, Tổng cục Hải quan đã buộc tái xuất 25 container tinh quặng nhập từ Nga có chất phóng xạ. Vụ việc này liên quan tới Công ty đầu tư và xuất nhập khẩu Trung Việt, địa chỉ Quy Nhơn, Bình Định mở tờ khai nhập khẩu lô hàng 25 container tinh quặng Monazite từ Nga vào cảng Quy Nhơn – Bình Định. Cơ quan hải quan phát hiện dấu hiệu nhập khẩu hàng hóa có chất phóng xạ không đúng giấy phép.
Căn cứ kết quả phân tích thành phần chất phóng xạ, Tổng cục Hải quan đã báo cáo Bộ Tài chính trao đổi, xin ý kiến các cơ quan có liên quan và chỉ đạo Chi cục hải quan cửa khẩu cảng Quy Nhơn xử lý vi phạm đối với doanh nghiệp về hành vi nhập khẩu vật liệu phóng xạ không đúng các thông số kỹ thuật ghi trong giấy phép.
