Sáng 26/6, hơn một triệu thí sinh bước vào môn thi đầu tiên của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 – Ngữ văn. Phần II của đề thi năm nay yêu cầu học sinh viết bài văn nghị luận khoảng 600 chữ, với chủ đề: “Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc”.
Dù không nhắc trực tiếp, đề bài mở ra cơ hội để học sinh liên hệ với bối cảnh đất nước đang có những thay đổi lớn về địa giới hành chính. Trong đó, nổi bật là chính sách sáp nhập các tỉnh, thành phố, giảm từ 63 xuống còn 34 đơn vị, được dư luận quan tâm thời gian qua. Chính vì vậy, nhiều thí sinh đã khai thác chủ đề “sáp nhập” như một dẫn chứng tiêu biểu cho sự đổi thay mang tính chiến lược.
Tuy nhiên, đáng chú ý là không ít học sinh đã viết sai chính tả cụm từ này, biến “sáp nhập” thành “sát nhập”, “xáp nhập” hoặc “xát nhập”. Trên TikTok, Facebook và nhiều diễn đàn học sinh, loạt bài đăng chia sẻ khoảnh khắc “ngã ngựa phút cuối” thu hút hàng chục nghìn lượt tương tác. “Viết cả đoạn về sáp nhập, ai ngờ lại là sát nhập”, một thí sinh viết.
Dưới góc nhìn ngôn ngữ học, “sáp nhập” là từ đúng, được định nghĩa là đưa hai hoặc nhiều đơn vị hành chính, tổ chức… hợp lại thành một. Trong khi đó, “sát nhập” không tồn tại trong Từ điển tiếng Việt, là một biến thể sai chính tả thường gặp, có thể bắt nguồn từ cách phát âm không chuẩn hoặc sự nhầm lẫn thị giác.
Theo ghi nhận của một số giáo viên chấm thi từng năm trước, lỗi sai chính tả tuy không ảnh hưởng nghiêm trọng đến nội dung nhưng vẫn khiến bài viết mất điểm phần kỹ năng diễn đạt và thể hiện sự thiếu cẩn trọng. Trong một bài thi quan trọng như tốt nghiệp THPT từng chi tiết có thể tạo nên sự khác biệt, một lỗi như vậy có thể ảnh hưởng đến tổng thể kết quả.
Không chỉ là một tai nạn thi cử, sự việc phản ánh thực tế rằng học sinh hiện nay vẫn còn lúng túng với các từ ngữ mang tính hành chính hoặc không thường xuất hiện trong đời sống thường nhật. “Sáp nhập” là một khái niệm chính trị – hành chính không phải ai cũng sử dụng thường xuyên, nên việc viết sai chính tả từ này cho thấy khoảng trống trong vốn từ học thuật và kỹ năng hành văn.
Dù vậy, điều đáng ghi nhận là nhiều thí sinh đã thể hiện được sự nhạy bén khi lựa chọn các vấn đề thời sự để liên hệ trong bài viết. Đưa vấn đề “sáp nhập tỉnh” vào bài thi cho thấy học sinh không chỉ tiếp cận đề bài bằng cảm xúc cá nhân, mà còn gắn kết với dòng chảy xã hội biểu hiện tích cực trong tư duy viết nghị luận xã hội.
Về lâu dài, đây có thể xem là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng hữu ích với học sinh rằng trong hành trình học và viết, sự chính xác, từ việc chọn chữ đến cách diễn đạt, luôn cần được chú trọng. Vì một chữ viết sai đôi khi không chỉ là lỗi đánh máy, mà còn ảnh hưởng đến cả cách nhìn nhận và đánh giá của người đọc.
