Ở làng quê Việt Nam, có những thứ tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại khắc sâu trong tâm trí người ta đến suốt đời. Một trong những thứ ký ức lặng lẽ và bền bỉ ấy là ánh trăng. Không phải trăng phố, trăng cao ốc, mà là trăng làng – thứ ánh sáng dịu dàng rót xuống cuộc sống giản dị và chân thành. Có những hôm trăng tròn như cái mâm bạc, từ từ nhô lên khỏi núi, thả xuống xóm làng một lớp vàng mỏng manh. Dưới ánh trăng ấy, làng quê hiện lên như một bức tranh tĩnh lặng mà sống động, nơi trái tim con người tìm được nhịp đập thật sự của mình.
Không cần phải là người giàu tưởng tượng, ai cũng có thể thấy trăng làng quê giống như một chiếc đèn lồng khổng lồ được treo khéo léo lên nền trời đêm. Trăng nhô lên từ sau rặng núi, rồi nhảy qua những ngọn tre già, phản chiếu lên mái ngói thâm nâu, lên mặt ao loang loáng, lên bức tường gạch mộc đang ngả màu thời gian.
Ánh trăng không chói gắt, không vồn vã. Nó rải đều một lớp ánh sáng vàng dịu, nhẹ tênh mà ngấm sâu. Dưới ánh sáng ấy, từng cành cây, ngọn cỏ cũng như có linh hồn. Không gian quê khi có trăng, dường như chậm lại. Làng quê thôi không ồn ào, không khẩn trương chỉ còn lại sự tĩnh lặng đầy cảm xúc.
Khoảnh khắc trăng lên cũng là lúc làng quê vừa xong một ngày lao động. Những mái nhà bốc khói bếp, trẻ con gọi nhau í ới từ đầu xóm, tiếng muôi chạm nồi, tiếng gió lùa qua hàng cau, tất cả quyện vào nhau trong thứ ánh sáng mơ màng của đêm rằm.
Bữa cơm quê chẳng cầu kỳ, chỉ đôi ba món quen thuộc: cá kho tộ, dưa muối, bát canh rau tập tàng hái sau vườn. Nhưng giữa cảnh trăng thanh gió mát, sự quây quần bên nhau ấy là một dạng hạnh phúc hiếm hoi. Có lẽ chính ánh trăng khiến những bữa ăn thêm phần thi vị, khiến những câu chuyện kể bên mâm cơm thành ký ức lâu bền.
Ánh trăng gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ. Khi ấy, trăng không phải là đối tượng để ngắm, mà là cái cớ để vui chơi. Trẻ con làng quê chạy đuổi nhau ngoài sân, chơi trốn tìm, đá cầu, múa lân hay đơn giản là ngồi bệt xuống đất kể chuyện ma. Trăng như người bạn cũ, không bao giờ chán nghe những trò ngốc nghếch và tiếng cười khúc khích trẻ thơ.
Dưới ánh trăng ấy, những chiếc đèn ông sao được thắp lên, những mâm cỗ Trung thu được bày ra giữa sân đình. Đó là tuổi thơ trong trẻo và tinh khôi mà dù có lớn lên, người ta cũng không thể nào quên.
Ở thành phố, người ta sống cùng đèn điện rực rỡ, biển hiệu nhấp nháy và đồng hồ điện tử chính xác từng giây. Nhưng ở quê, người ta từng sống với trăng như chiếc đồng hồ tự nhiên. Trăng lên là biết giờ cơm chiều, trăng đứng đỉnh đầu là biết đã khuya, trăng chếch về phía tây là lúc chuẩn bị đi cày buổi sớm.
Không chỉ đo thời gian, trăng còn đo cảm xúc. Một đêm không trăng, lòng người bỗng trở nên trống trải. Một đêm trăng sáng, người lại ngồi hát ru con ngủ, kể chuyện xưa, hoặc chỉ đơn giản là lặng im uống chén trà mà thấy lòng ấm lạ kỳ.
Trong nhịp sống hiện đại, nơi ánh đèn thay thế trăng rằm, người ta đôi khi quên mất sự tồn tại của ánh sáng mộc mạc ấy. Nhưng mỗi khi có dịp trở về quê, đi qua một đêm trăng sáng, trái tim lại bất chợt rung lên. Một vầng trăng thôi, nhưng gợi cả một trời ký ức.
Trăng không nói gì, nhưng nhìn vào trăng, người ta lại nghe được tiếng nói của đất quê, của bà, của mẹ, của những năm tháng đã xa. Những người con xa quê vẫn thường nhớ trăng. Nhớ những đêm tháng tám, nhớ tiếng trống múa lân, nhớ ánh sáng nhẹ tênh rọi qua song cửa sổ gỗ, thứ ánh sáng tưởng mỏng manh mà lại đủ để soi sáng cả một phần đời.
Trăng làng vẫn còn đó, vẫn nhô lên từ phía núi xa, vẫn len lỏi qua từng tán tre, từng kẽ gạch, từng nếp nhớ. Nhưng liệu trái tim con người còn đủ lặng để nhìn, để cảm, để thở cùng nhịp trăng?
Giữa cuộc sống bộn bề, có lẽ ai trong chúng ta cũng cần một đêm trăng. Không phải để mộng mơ, mà để trở về. Trở về với sự dịu dàng đã bị lãng quên, trở về với phần sâu lắng nhất trong chính mình – nơi trái tim còn đập những nhịp rất người.
