Ngày càng nhiều người, đặc biệt là những người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), tìm đến ChatGPT để tìm kiếm sự trấn an. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo việc lặp đi lặp lại hành vi này có thể vô tình nuôi dưỡng “vòng lặp lo âu” khiến cảm giác bất an không biến mất, mà thậm chí ngày càng trầm trọng hơn.

Thói quen tìm kiếm sự xác nhận từ AI

Kate – một cô gái bắt đầu trò chuyện với ChatGPT từ hai năm trước, không mong chờ câu trả lời tuyệt đối. Điều cô thực sự cần là cảm giác chắc chắn rằng bản thân “không quá khác thường”. Mỗi ngày, cô dành nhiều giờ để kể lại những tình huống đời thường, rồi hỏi hàng loạt câu như: “Tôi có phản ứng quá mức?”, “Tôi đang hiểu lầm người khác?”, “Tôi làm vậy có sai không?”.

Hiện tượng này được giới tâm lý học gọi là tìm kiếm trấn an cưỡng chế. Nó thường xuất hiện ở những người mắc rối loạn lo âu hoặc OCD, khi họ liên tục truy tìm câu trả lời để xua tan nghi ngờ. Mục tiêu không phải là thông tin mới, mà là sự chắc chắn.

Khác với bạn bè hay người thân, ChatGPT không giới hạn thời gian trò chuyện, không tỏ thái độ khó chịu khi bị hỏi đi hỏi lại. Thậm chí, nó còn khuyến khích bằng những câu hỏi gợi mở như: “Bạn có muốn tôi giải thích thêm không?”.

Chính sự kiên nhẫn này biến chatbot thành “bạn đồng hành” lý tưởng cho những ai khao khát được xoa dịu. Nhưng cũng vì thế, nhiều người dễ chìm vào “hố sâu” phụ thuộc tâm lý: càng hỏi càng thấy yên lòng tạm thời, rồi nỗi lo quay lại, buộc họ phải hỏi tiếp.

Theo các chuyên gia, vòng lặp này giống như một chiếc boomerang cảm xúc: ném đi để giải tỏa, nhưng nó luôn quay lại và có thể mạnh mẽ hơn trước. Việc tìm kiếm trấn an quá thường xuyên khiến não bộ “học” cách phụ thuộc vào nguồn xác nhận bên ngoài, thay vì tự điều chỉnh và đối diện với cảm xúc.

Hướng tiếp cận lành mạnh hơn với ChatGPT

Người mắc các vấn đề tâm lý không nhất thiết phải tránh xa chatbot. Điều quan trọng là cách sử dụng:

Dùng để học, không để xoa dịu cảm xúc: Tận dụng ChatGPT để tìm hiểu về cơ chế OCD hoặc các phương pháp quản lý lo âu, thay vì hỏi những câu cá nhân mang tính trấn an.

Theo dõi hành vi của bản thân: Nếu nhận ra mình đang hỏi cùng một vấn đề nhiều lần, hãy chủ động tạm dừng.

Tìm kiếm hỗ trợ từ con người: Chia sẻ với người thân hoặc tìm đến chuyên gia tâm lý – những người có thể mang lại sự đồng cảm và định hướng phù hợp.

ChatGPT cũng như mọi công cụ công nghệ khác, là con dao hai lưỡi. Nó có thể là chiếc đèn soi sáng tri thức, nhưng cũng có thể trở thành tấm gương phản chiếu lo âu của người dùng. Vấn đề không nằm ở bản thân công cụ, mà ở cách chúng ta chọn tương tác với nó và lựa chọn ấy đôi khi quyết định liệu một cuộc trò chuyện sẽ là bến đỗ an tâm hay điểm xuất phát của một vòng lặp bất an mới.