Quê hương tôi nằm nghiêng mình bên một khúc sông nhỏ, nơi bốn mùa cứ lặng lẽ trôi đi như thể chưa từng vội vã. Ở đó, tháng Giêng rơi trong tiếng trống đình ngày hội, tháng Ba ngập hương cau hương bưởi, tháng Sáu bốc khói rơm mới gặt… và tháng Tám – tháng của cuối hạ đầu thu lại về bằng một nhịp thở rất riêng: chậm rãi, khẽ khàng như sóng lăn tăn trên mặt nước chiều yên ả.
Ký ức tháng Tám trong tôi luôn hiện lên cùng những buổi hoàng hôn loang đỏ cả khúc sông. Tiếng lũ trẻ vẫn í ới rủ nhau tắm, tiếng mái chèo khua nước đều đều như gõ vào lòng đất nhịp thời gian quen thuộc. Cái nắng tháng Tám không còn gắt gao, nhưng vẫn đủ để hong khô những chiếc áo mỏng sau giàn bầu. Trong từng làn gió đầu mùa, có thứ hương gì đó là lạ – không phải hương lúa, cũng không phải mùi phù sa mà là mùi “giao mùa”, mùi của những điều sắp sửa đổi thay.
Ở miền quê tôi, người ta chẳng nói nhiều về tháng Tám. Nó không mang dáng vẻ đặc biệt như tháng Giêng đón Tết, hay tháng Mười mùa gặt. Nhưng có một điều lạ là: càng lớn lên, tôi lại càng yêu tháng Tám hơn bất cứ tháng nào khác trong năm. Có lẽ vì đó là khoảng lặng dịu dàng giữa những biến động, là khoảnh khắc mà đất trời và lòng người đều kịp dừng lại để thở một hơi thật sâu.
Tháng Tám về, cánh đồng trước nhà bắt đầu úa màu. Những cây bắp cằn cỗi sau mùa hạn, những luống rau héo rũ sau cơn giông, tất cả như đang chờ một mùa mới để hồi sinh. Những cụ già ngồi dưới bóng tre, tay lần chuỗi tràng hạt, mắt ngước nhìn mây trôi. Bọn trẻ thôi nô đùa, đứa thì sắp vào lớp Một, đứa thì rón rén viết bài tập chuẩn bị năm học mới. Không ai bảo ai, nhưng cả làng như cùng hạ giọng trong tháng Tám như sợ làm thức giấc một điều gì đó rất mong manh.
Tôi vẫn nhớ những chiều tháng Tám đi bộ trên con đường đất đỏ, nơi hai bên là hàng rào râm bụt thưa thớt. Gió mơn man vào tóc, vào áo, mùi cỏ non sau mưa còn đọng lại. Trên những mái nhà tranh, khói bếp đã loang nhẹ, hòa vào mùi cá khô, mùi canh rau dại nấu bằng nước sông. Có gì đó rất đỗi thân quen, rất “quê”, nhưng cũng rất dễ khiến người ta xao lòng.
Tháng Tám là tháng của những hoài niệm không cần lời, của những rung cảm chỉ có thể cảm được bằng trái tim. Là khi bạn lật giở một bức ảnh cũ, nghe lại một bài hát xưa, hay chỉ đơn giản là ngồi bên hiên nhà nhìn chiếc lá đầu tiên đổi màu. Không cần phải tìm kiếm điều gì quá lớn lao, tháng Tám dạy ta biết quý cả những điều nhỏ bé, bình dị đến mức dễ bị lãng quên.
Và có lẽ, cái đẹp nhất của tháng Tám là sự mơ hồ khó nắm bắt. Nó không phải mùa hè rực rỡ, cũng chưa hẳn là thu vàng chín muồi. Nó như khoảnh khắc ai đó đang đi ngang qua cuộc đời ta không ồn ào, không hứa hẹn nhưng để lại dư âm rất lâu. Một nỗi buồn không tên. Một sự dịu dàng âm ỉ. Một khoảng trời lặng gió.
Giờ đây, dù sống nơi phố thị, tháng Tám vẫn khiến tôi nhớ quê nhà đến quặn lòng. Nhớ tiếng dế gáy dưới chân đê, nhớ ánh trăng rọi xuống mặt sông lấp lánh, nhớ dáng mẹ ngồi nhặt rau bên thềm trong tiếng quạt nan đều đều. Những ký ức đó như hạt lúa giống được cất giữ trong lòng âm thầm, lặng lẽ chờ đến mùa lại nảy mầm.
